Umbria – średniowieczne miasta, jeziora i wodospad. Co zobaczyć? Przewodnik po naszym ulubionym regionie Włoch

Rozważasz kupno biletu na lot do Perugii i zastanawiasz się co warto zobaczyć w Umbrii? A może Umbria jest celem Twoich wakacji samochodem? Bez względu na to czy chcesz zwiedzać Umbrę samochodem czy transportem publicznym dobrze trafiłeś! Znajdziesz tu wszystko, co trzeba wiedzieć. Umbria to nasz ulubiony region Włoch, od którego wszystko się zaczęło. Czujemy się tu jak w domu, ponieważ przez prawie 10 lat w Umbrii mieszkała moja mama. Przyjeżdżaliśmy tu kilka razy w roku poznając region bardziej jak mieszkańcy niż jak turyści.

Umbrii nie mogliśmy opisać po macoszemu, ograniczając się tylko do kilku najważniejszych miast i powtarzanych wszędzie frazesów. Zbyt wiele wspomnień wiąże się z tą częścią Włoch.

Jeśli poszukujesz rzetelnych wiadomości z Włoch oraz wakacyjnych inspiracji, porad i darmowych przewodników to zapraszam Cię do obserwowania naszego konta na Instagramie.

Dlatego zapraszam Cię do autorskiego, nieco subiektywnego przewodnika po Umbrii. Artykuł – mimo, że jest bardzo rozbudowany – to linkuje jeszcze do naszych 10 innych przewodników po regionie, w których szczegółowo opisujemy poszczególne miasta.

Zawarte w przewodniku informacje o połączeniach kolejowych i autobusowych, o parkingach oraz o biletach wstępu do poszczególnych zabytków i atrakcji są aktualne na marzec 2023 r.

Dlaczego Umbria jest tak wyjątkowa?

Umbria to prawdziwe Włochy

Umbria łączy w sobie najlepsze cechy północy i południa Włoch. Ludzie są tu życzliwi, są rodzinni, żyją wolniej, w zgodzie z tradycją i w zgodzie z naturą. Trochę tak jak na południu Włoch. Jednocześnie Umbria nie ma wad południa. Tu jest czysto, bezpiecznie, są świetne drogi i szpitale, a region jest dobrze zorganizowany i rozwinięty gospodarczo.

Umbria nazywana jest „zielonymi płucami Włoch” albo częściej „zielonym sercem Włoch”. Pełno tu gęstych lasów i soczystej zieleni, a w regionie wyznaczono kilka Parków Narodowych i Krajobrazowych. Region nie ma dostępu do morza, ale jest tu kilka jezior, malowniczych rzek i spektakularny wodospad.

Krajobraz Umbrii trochę przypomina Toskanię, ale Umbria jest bardziej zielona. W obydwu regionach urokliwe, średniowieczne miasteczka wzniesione są na wzgórzach.

Jednak góry w Umbrii nie są zbyt wysokie. Najwyższy szczyt nie przekracza 1500 m n.p.m., ale to wystarczy aby umbryjski krajobraz był piękny i malowniczy. Pola uprawne porastają wzgórza i pagórki, gdzieniegdzie widać winnice, a wzdłuż polnych dróg rosną cyprysy.

Nachodzi moda na Umbrię

W trakcie zwiedzania Umbrii na każdym kroku będzie Ci towarzyszyć piękna historia i wielka sztuka. Przykładowo 3 km od Asyżu, ukryta na zalesionym zboczu góry Monte Subasio, znajduje się mistyczna pustelnia Ermo delle Carceri z celą św. Franciszka. W Perugii możesz podziwiać liczne dzieła Perugina. Jego uczniami byli Rafael Santi i Pinturicchio, a on sam przyjaźnił się z Leonardem da Vinci. W górach za Stroncone możesz przejść tym samym szlakiem, który przemierzał św. Franciszek. Nawet sami Włosi zazwyczaj nie mają o nim najmniejszego pojęcia. Nic dziwnego, tu na każdym kroku do odkrycia jest coś niezwykłego.

Umbria nie jest też tak rozdeptywana przez turystów jak Toskania. Ktoś mógłby mi zarzucić, że to bzdura, ponieważ sam Asyż odwiedza 6 mln turystów rocznie. To prawda, do Asyżu przyjeżdżają turyści i pielgrzymki z całego świata, ale generalnie Umbria jako całość jest jeszcze nieodkryta przez masową turystykę. Jednak z roku na rok coraz bardziej się to zmienia. Warto więc przyjechać do Umbrii kiedy jest jeszcze nieco tańsza. To już nie potrwa długo, ponieważ nadchodzi moda na Umbrię!

Kuchnia Umbrii – czego koniecznie trzeba spróbować?

Kuchnia Umbrii to temat na oddzielny artykuł, ale jest kilka przysmaków, których koniecznie musisz spróbować:

• trufle – niektórzy głównie dla trufli przyjeżdżają do Umbrii. Trufle są tu stosunkowo tanie i łatwo dostępne. Zamów tagliatelle z czarną truflą albo carpaccio z cielęciny, z sosem z tuńczyka, świeżymi kaparami i płatkami czarnej trufli. Często spotyka się też pizzę z truflami.
• porchetta – tego się nie da opisać. To trzeba spróbować, do tego ten zapach! Pieczeń wieprzowa nadziewana lokalnymi ziołami. Sprzedawana najczęściej z food trucków, stojących przy drogach czy na zatłoczonych placach.
• jagnięcina (wł. agnello) – duszona, z czosnkiem i lokalnymi ziołami. W menu niemal każdej dobrej restauracji z regionalną kuchnią.
• pappardelle alla lepre / al cinghiale – czyli szeroki jajeczny makaron z zającem albo dzikiem. Dziczyzna króluje na umbryjskich stołach, a pappardelle z dzikiem bez trudu znajdziesz w restauracyjnym menu wśród primi piatti.
• tagliata wołowa z truflami – czyli pocięty w paski solidny kawałek wołowego mięsa, w sosie truflowym i posypany płatkami czarnej trufli.

Umbria to także region bardzo bogaty w grzyby. Funghi są tutaj dodatkiem do wielu dań. Ponadto na stołach królują crostini, makarony czy gnocchi w wielu odsłonach, z różnymi sosami i dodatkami. Kiedyś pewnie pokusimy się o ich szczegółowe opisanie. Póki co zapraszam Cię do artykułu co zjeść we Włoszech, po bardziej ogólne wskazówki przed pierwszą podróżą.

Ponadto w Umbrii produkuje się najlepszą we Włoszech oliwę z oliwek (przy okazji też jedną z najdroższych – za jakość się płaci). Umbria to także świetne, mocne, czerwone wino. Będąc w Umbrii niespecjalnie przywiązujemy się do etykiet. Nawet wino lane do własnych butelek po 2 euro za litr bywa całkiem niezłe. Jeśli nie wierzysz, to przed podróżą tutaj przeczytaj książkę „Przepis na Umbrię” Michaela Tucker’a.

Mapa najpiękniejszych miejsc w Umbrii

Na poniższej mapie google zaznaczyłem najważniejsze miasta i atrakcje Umbrii.

Sprawdzone noclegi w Umbrii

Polecane noclegi, jeśli przyjeżdżasz samochodem

Jeśli przyjeżdżasz samochodem to idealna będzie rustykalna agroturystyka z basenem, położona na wzgórzach Umbrii, w bliskiej odległości do najpiękniejszych miast regionu. Poniżej kilka sprawdzonych miejsc.

• Il Sodino 1738 – zabytkowe gospodarstwo położone nad jeziorem Trasimeno, prowadzone przez gospodarzy z Polski. Świetnie oceniane przez gości. Jest tu kilka wakacyjnych apartamentów oraz basen z panoramicznym widokiem na jezioro.

• B&B Casale San Pietro – urokliwe B&B prowadzone przez polsko-włoskie małżeństwo. Pokoje z prywatnymi łazienkami w zabytkowym domu z kamienia w sercu zielonej Umbrii. Śniadania, klimatyzacja i wifi – w cenie pobytu. Gospodynią jest Pani Małgorzata Rozmus – żyjąca tu od wielu lat, która doskonale zna okolicę. Z tego miejsca stosunkowo łatwo można się wybrać na całodniową wycieczkę do Rzymu.

• Agriturismo Le Terre del Casale – apartamenty w domu z kamienia blisko Asyżu i Perugii. Agroturystyka posiada ładny basen i duży, zielony ogród.

• Agriturismo Podere Toscano – gospodarstwo położone na pograniczu Umbrii i Toskanii, całość otacza duży gaj oliwny, należący do właścicieli. Ładne i niedrogie apartamenty, basen z widokiem!

Polecane noclegi, jeśli przylatujesz samolotem

Jeśli przylatujesz samolotem, to wybierz nocleg w historycznym centrum Perugii. Łatwo tam dojechać z lotniska i będzie to dobra baza wypadowa do zwiedzania regionu pociągami i autobusami.

• Loft Garibaldi – nowy, stylowy apartament w zabytkowej kamienicy, w historycznym centrum. Zatrzymaliśmy się tu w sierpniu 2022 r. To prawdopodobnie jedyny apartament dla turystów w centrum, który dysponuje prywatnym, zamykanym miejscem garażowym. Bardzo mili gospodarze, bardzo czysto, wifi i klimatyzacja.

• Hotel Iris** – świetny stosunek ceny do jakości. Hotel znajduje się w XVII-wiecznym budynku w pobliżu twierdzy Rocca Paolina, w samym centrum Perugii. Ma 4-osobowe pokoje rodzinne (co dla nas ważne), taras z panoramicznym widokiem, darmowe wifi i prywatny parking.

• Hotel La Rosetta**** – jego największą zaletą jest lokalizacja oraz nastrojowy, nieco staromodny wystrój. Hotel znajduje się przy głównym miejskim deptaku i tuż obok Giardini Carducci, z którego rozpościera się panoramiczny widok na Perugię i wzgórza Umbrii. Miła obsługa, dobre śniadania w formie bufetu, wifi.

Najpiękniejsze miasta regionu Umbria

Zapraszam Cię do przewodnika po 12 najpiękniejszych miastach Umbrii.

Perugia

Perugia jest jednym z naszych ulubionych włoskich miast. Piękna, z niezwykłą atmosferą i idealna, aby tu zamieszkać. Od wieków jest miastem sztuki, z ogromnym dziedzictwem kulturowym i z dużą ilością bezcennych zabytków. Perugia to miasto pamiętające o swojej historii, które prężnie rozwijało się już za czasów Etrusków, a w średniowieczu dominowało nad sąsiadami. Dzięki dwóm dużym Uniwersytetom i z 40-tysiącami studentów z całego świata, Perugia tętni życiem przez cały rok.

Perugia słynie z czekolady dlatego co roku od 1993 r., zawsze w październiku odbywa się festiwal Eurochocolate. Produkuje się tutaj pralinki Baci Perugina, a ponadto na festiwalu Eurochocolate można spróbować czekoladowych pyszności, podziwiać rzeźby z czekolady i oczywiście kupić czekoladę pod każdą postacią.

Natomiast od 1973 r. corocznie w lipcu w Perugii organizowany jest Umbria Jazz Festival. Impreza zyskała już międzynarodową rangę i jest jednym z największych festiwali jazzowych na świecie.

Perugia to także miasto papieży. W IX wieku Perugia stała się częścią Państwa Kościelnego. Odbywały się tutaj konklawe, a ponadto czterech papieży pochowano właśnie w Perugii.

Stolicę Umbrii idealnie zwiedza się w trakcie pieszych spacerów. Miasto – nie uwzględniając studentów – liczy 150 tys. mieszkańców, ale zabudowa jest zwarta, a większość zabytków i atrakcji jest blisko siebie. Duża część historycznego centrum zamknięta jest dla ruchu samochodowego. Jednocześnie to świetna baza wypadowa do odkrywania całego regionu, ponieważ z Perugii odjeżdżają pociągi i autobusy do najważniejszych miast Umbrii. Jeśli więc przylatujesz do Umbrii samolotem, Perugia będzie najlepszą bazą wypadową.

Zobacz więcej w oddzielnym artykule:

• Perugia – najlepszy przewodnik po stolicy Umbrii. Co warto zobaczyć? Zabytki, sprawdzone noclegi i restauracje oraz mnóstwo porad praktycznych

Ristorante Al Tartufo

Pierwszym przysmakiem jakiego trzeba spróbować w Perugii są trufle. Najlepszym wyborem na dania z truflami jest rodzinna Ristorante Al Tartufo, znajdująca się tuż obok katedry. Według wielu to obowiązkowe miejsce na kulinarnej mapie Perugii, a wysoka opinia w google (4.7/5) zdaje się to potwierdzać.

Zamówiliśmy m.in. tagliatellino z czarną truflą oraz carpaccio z cielęciny, z sosem z tuńczyka, świeżymi kaparami i płatkami czarnej trufli (w menu szukaj pozycji: carpaccio di vitello, salsa tonnata, capperi freschi, tartufo nero in scaglie). Kuchnia jest tu fenomenalna, a trufle tarte są przez kelnerów na oczach gości, bezpośrednio przy stoliku.

Ristorante Al Tartufo
Via Ulisse Rocchi 4, 06123 Perugia

Asyż

Miasto świętego Franciszka to dla wielu turystów z Polski punkt obowiązkowy, a także ważny cel na mapie licznych pielgrzymek. Najcenniejszym zabytkiem miasta jest Bazylika świętego Franciszka. Bazylika to tak naprawdę dwa kościoły – dolny i górny, pamiętaj więc aby odwiedzić każdy z nich. Ten dolny jest starszy, a jego budowę rozpoczęto już w 1228 r., czyli dwa lata po śmierci Franciszka i w dniu jego kanonizacji. Kolejne dwa lata później dolna bazylika została już ukończona, natomiast górna została konsekrowana w 1253 roku. Kompleks bazyliki zbudowano z różowego kamienia z góry Subasio. Kościół zbudowano w stylu włoskiego gotyku – surowego, a jednocześnie niezwykle pięknego.

Asyż to miasto średniowiecznych domów zbudowanych z różowego kamienia i brukowanych uliczek, które na każdym kroku ozdobione są kwiatami i zielenią. Wiele z nich skrywa punkty widokowe, z których można podziwiać panoramę Umbrii. Miasto wpisane jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Natomiast po zwiedzaniu historycznego centrum miasta, warto wybrać się jeszcze do dwóch niezwykłych miejsc. 3-km za miastem, na zielonym wzgórzu Monte Subasio, znajduje się mistyczna pustelnia Ermo delle Carceri (na zdjęciu u góry po lewej). Jej zwiedzanie to niezwykłe przeżycie, zwłaszcza, że można zajrzeć do dawnej celi świętego Franciszka, a całość otoczona jest tak gęstą zielenią, że zdaje się być odcięta od świata.

Tymczasem na równinie, przy drodze prowadzącej do Asyżu, znajduje się Bazylika Matki Bożej Anielskiej, która jest kolebką zakonu franciszkańskiego. Świątynia powstała w miejscu gdzie zmarł święty Franciszek. Wewnątrz Bazyliki znajduje się kościółek Porcjunkula (zdjęcie u góry po prawej stronie), który został odbudowany w XIII wieku przez świętego Franciszka.

Zobacz więcej w oddzielnym artykule:

• Asyż – gotowy plan zwiedzania oraz sporo więcej! Co zobaczyć poza Bazyliką świętego Franciszka?

Ristorante Gli Eremi

Restauracja Gli Eremi znajduje się w kamiennym budynku przy drodze z Asyżu do pustelni Ermo delle Carceri. Niestety bez samochodu nie da się tu dotrzeć. Część stolików znajduje się w środku, ale o wiele przyjemniej jest usiąść przy drewnianych stołach w ogrodzie. Nie sugeruj się pustymi stołami na zdjęciu obok. Przyjechaliśmy tu tuż przed zamknięciem, gdy inni goście właśnie skończyli jeść obiad. Natomiast w momencie gdy zajmowaliśmy stolik, restauracja była pełna gości.

Gli Eremi znajduje się na zboczu góry Subasio i roztacza się stąd piękny panoramiczny widok. Restauracja nie ma karty i serwuje kuchnię typową dla Umbrii, czyli truflę, dziczyznę, jagnięcinę i oczywiście makaron! Ceny są o wiele niższe niż w restauracjach w centrum Asyżu.

Ristorante Gli Eremi
Via Eremo delle Carceri 32, 06081 Assisi

Gubbio

Gubbio leży poza utartym turystycznym szlakiem i nie ma stacji kolejowej, ale i tak miłośnicy Włoch chętnie tu przyjeżdżają. Można się tu dostać samochodem albo autobusem z Perugii. (lokalny przewoźnik to FS Bus Italia).

Gubbio to miasto pomarańczowych dachów, brukowanych ulic, średniowiecznych pałaców i kościołów oraz największej na świecie choinki, która co roku 7 grudnia rozświetla się na zboczu wzgórza Monte Ingino. Od 1991 r. choinka wpisana jest do Księgi Rekordów Guinnessa – ma 800 punktów świetlnych i doskonale widoczna jest nawet z samolotu. U swojej podstawy ma 400 m szerokości, a wysoka jest na 700 m.

Z Gubbio związani są też dwaj święci – św. Ubald i św. Franciszek. Ten pierwszy na szczycie góry Monte Ingino ma swoją bazylikę, w której został pochowany. Wyjeżdża się tam niezwykłą kolejką, a w zasadzie koszykiem, chociaż można też podjechać samochodem albo wyjść szlakiem.

Co roku 15 maja w Gubbio ma miejsce wielkie wydarzenie – Festa dei Ceri (dosłownie „święto świec”). Jest to wieczór przed dniem patrona miasta. Odbywa się wówczas wyścig trzech świec na szczyt góry, na której znajduje się sanktuarium św. Ubalda.

Ciekawostką jest też fakt, że w Gubbio nagrywano kilka sezonów popularnego we Włoszech serialu „Don Matteo” (jego polska wersja to „Ojciec Mateusz”). Serial o przygodach jeżdżącego na rowerze księdza-detektywa bił rekordy popularności na kanale Rai. Później akcja serialu została przeniesiona do Spoleto.

Zobacz więcej w oddzielnym artykule:

• Gubbio w Umbrii. 10 powodów, dla których trzeba tu przyjechać + słynna i tania restauracja

Osteria dell Bottaccione

W Gubbio zupełnie przypadkiem trafiliśmy do restauracji prowadzonej przez Rositę Merli – dwukrotną zwyciężczynię kulinarnych, telewizyjnych show, w tym „Cuochi d’Italia All Stars 2020”. Restauracja znajduje się przy drodze wyjazdowej z centrum miasta w kierunku Bazyliki św. Ubalda. Zasugerowaliśmy się parkingiem pełnym samochodów w porze obiadowej, w środku tygodnia. Dopiero później od Polaka mieszkającego w Gubbio i z internetowych komentarzy dowiedzieliśmy się, że to słynny lokal.

W restauracji nie ma karty więc kelnerzy mówią co tego dnia można zjeść. W naszym wypadku były to klasyczne przysmaki Umbrii: dziczyzna, tagliatelle al tartufo i gnocchi z sosem pomidorowym. Do tego duża butelka wody i karafka wina. Za obiad dla czterech osób zapłaciliśmy równe 50 euro. Taniej i równie dobrze w Gubbio nie zjecie.

Osteria dell Bottaccione
Via di Giove Pennino, 25, 06024 Gubbio

Orvieto

Położone na płaskim szczycie wulkanicznego wzgórza Orvieto słynie przede wszystkim z najpiękniejszej w Umbrii, budowanej przez trzy wieki, katedry (Duomo). Świątynia jest nieporównanie wyższa niż wszystkie otaczające ją budynki. Jest tak ogromna, że stojąc na placu bez szerokokątnego obiektywu, nie da się jej sfotografować w całości. Imponująca jest przede wszystkim bogato zdobiona fasada katedry. Jednak Duomo to nie jedyny ważny zabytek miasta.

Turystów zazwyczaj interesuje wyłącznie historyczna część Orvieto, położona na górze. Z nowej części miasta (Orvieto Scalo) to zabytkowego centrum można wyjechać samochodem albo kolejką Funicolare di Orvieto. Poza spacerem uliczkami historycznego centrum, warto zobaczyć także tunele biegnące pod miastem oraz słynną studnię św. Patryka. Zejście do studni udostępnione jest dla turystów. Przy jej projektowaniu brał udział sam mistrz Leonardo da Vinci, a projekt na ówczesne czasy był najnowocześniejszym w świecie. Obok studni znajduje się park, z którego rozpościera się panoramiczny widok na Umbrię. Widać też dolną część miasta Orvieto Scalo i otaczające miasto winnice (produkuje się tutaj tanie i dobre biało wino z Orvieto).

Charakterystyczne dla miasta są spiralne kominy kamienic i domów, które wypuszczają dym w kształcie kółek. Orvieto to również miejsce, w którym narodziła się tradycja obchodzenia święta Bożego Ciała. Więcej o Orvieto przeczytasz w oddzielnym artykule na blogu.

Porada praktyczna: w Orvieto zawsze parkujemy w historycznym centrum, zaledwie 200 m od katedry, na miejskim parkingu przy Piazza Marconi. Jeśli wszystkie miejsca byłyby w tym miejscu zajęte to jedź dalej Via Nebbia, wzdłuż której wytyczone są kolejne miejsca parkingowe. Płatność w parkometrze.

Spoleto

Spoleto założone w VI wieku przed naszą erą przez Umbrów, dziś jest chętnie odwiedzane ze względu na spektakularny most – a tak naprawdę średniowieczny akwedukt – z którego co jakiś czas rzucają się samobójcy. Akwedukt, który jest najpiękniejszym zabytkiem miasta, ucierpiał w trakcie trzęsienia ziemi w sierpniu 2016 r. Od tego czasu jest zamknięty dla zwiedzających. Można oczywiście podejść tuż obok, do punktów, w którym turyści robią sobie pamiątkowe zdjęcia z akweduktem w tle. Prace naprawcze zaplanowane były na pięć lat i według ostatnich wiadomości, akwedukt ma być ponownie otwarty latem 2023 r.

Drugim bardzo znaczący zabytkiem Spoleto jest wspaniała XII-wieczna katedra. We wnętrzu katedry podziwiać można zabytkową, marmurową posadzkę z XII wieku oraz piękne freski autorstwa Pinturicchio i Fra Filippo Lippiego z tego samego okresu. Zabytkowych kościołów, pałaców i pięknych placów w Spoleto jest więcej. Opisuję je w oddzielnym artykule.

Ponadto nad miastem góruje zabytkowa twierdza (Rocca). W przeszłości była ona elementem systemu obronnego, strzegącego szlaku handlowego Via Flaminia. Później mieściło się w niej więzienie, a stosunkowo od niedawna jest tam muzeum. Z trasy spacerowej wokół twierdzy roztacza się widok na dolinę. Widać też jak gęste, zielone lasy otaczają to miasto.

Zobacz więcej w oddzielnym artykule:

• Spoleto w Umbrii – 7 powodów dla których warto odkryć to wyjątkowe miasto!

Spello

Spello położone niedaleko Asyżu – na południowym zboczu góry Subasio – należy do „Borghi più Belli d’Italia„. To stowarzyszenie zrzeszające najpiękniejsze wioski i miasteczka we Włoszech, które mogą poszczycić się dobrze zachowaną historyczną zabudową i dziedzictwem kulturowym. Jednak Spello znane jest przede wszystkim z kwiatów, które zdobią kręte uliczki i kamienne domy. Ktoś mógłby powiedzieć, że donice z kwiatami są w każdym tego typu miasteczku Umbrii. To prawda, ale w Spello kwiatów jest kilkakrotnie więcej niż w jakimkolwiek innym mieście w regionie.

Co roku w noc przed Bożym Ciałem w Spello obchodzi się Infiorate (nazwa pochodzi od „il fiore” – czyli „kwiat”). To dwudniowe wydarzenie, które w tym roku odbędzie się w dniach 10-11 czerwca 2023. Ulice miasta pokrywają wówczas kolorowe dywany stworzone z dziesiątek tysięcy kwiatów. Spello odwiedzają wówczas tłumy turystów, a zdjęcia z tego wydarzenia publikowane są na całym świecie.

Spello ma wszystkie cechy urokliwego włoskiego miasteczka. Zachowały się tu średniowieczne mury obronne, a do historycznego centrum wchodzi się przez monumentalną rzymską bramę Porta Venere. Warto zobaczyć XIII-wieczny kościół Santa Maria Maggiore z freskami Pintoricchio z 1501 r. oraz punkt widokowy (Belvedere).

Todi

Średniowieczne Todi jest jednym z najpiękniejszych miast w Umbrii. Położone na wzgórzu, w sąsiedztwie malowniczych pól i winnic. Miasto warte jest odwiedzenia przede wszystkim ze względu na swój urok – piękny Piazza del Popolo, zabytkowe kościoły i pałace, brukowane wąskie uliczki, romantyczne zaułki, parki z tarasami widokowymi i tajemnicze przejścia. Zwiedzanie miasta najlepiej rozpocząć od rensansowego kościoła Matki Bożej Pocieszenia (Tempio di Santa Maria della Consolazione). To przy tym kościele znajduje się przystanek autobusowy oraz dwa parkingi. Następnie kieruj się w stronę historycznego centrum malowniczą Viale della Vittoria.

Po drodze miniesz ogród Oberdan (to przy okazji punkt widokowy), a kawałek dalej po prawej stronie romańsko-gotycki kościół San Fortunato. Sercem miasta jest Piazza del Popolo – jeden z najpiękniejszych placów w Umbrii. W głównej części Piazza Del Popolo znajduje się katedra będąca chlubą miasta. Po przeciwnej stronie placu usytuowany jest gotycki Palazzo dei Priori wzniesiony w XIV wieku. Obok niego stoi Palazzo del Popolo i Palazzo del Capitano z wysokimi schodami, na które warto wyjść aby z góry zrobić pamiątkowe zdjęcia placu.

Zobacz więcej w oddzielnym artykule:

• Todi – jedno z najpiękniejszych miast w Umbrii. Co warto zobaczyć?

Narni

Położone na zielonym wzgórzu, średniowieczne Narni to kolejne miasteczko Umbrii, które koniecznie trzeba zobaczyć. Znajdziesz tu średniowieczne kościoły i pałace, tarasy widokowe, zamek położony na szczycie wzgórza oraz tajemnicze podziemia. Jeszcze dekadę temu po ulicach Narni spacerowali głównie mieszkańcy. Teraz się to zmienia, ponieważ z roku na rok turystów jest coraz więcej.

Po przyjeździe do Narni samochód najlepiej zaparkować na dużym parkingu przy Via del Suffragio. Stąd bezpłatną windą wyjeżdża się do historycznego centrum Narni. Od razu po wyjściu z windy widać wzgórza Umbrii (na zdjęciu powyżej), ale zwiedzając dalej, widoki będą jeszcze lepsze.

Większość atrakcji Narni skupia się wokół jedynej głównej ulicy historycznego centrum. Jednym z najważniejszych zabytków miasta jest katedra, której budowę ukończono w 1145 r. Warto też odwiedzić Narni Sotterranea, które wciąż jest okryte aurą tajemnicy. To sieć podziemnych pomieszczeń z I i XII wieku, która została przypadkiem odkryta dopiero w 1979 r. Od 1994 r. miejsce to udostępniono dla turystów, a w międzyczasie przeprowadzono badania archeologiczne i odkryto w podziemiach kościół z XII wieku wraz z unikatowymi freskami i obrazami artystów z Umbrii. Ponadto w podziemiach znajduje się także klasztorna cela więzienna i okrutna sala tortur wykorzystywana w czasach inkwizycji.

Porada praktyczna: podróżujesz z dziećmi? Obok Narni Sotterranea znajduje się bezpłatny ogród i plac zabaw (Giardini San Bernardo). To dobre miejsce na przerwę w zwiedzaniu. Przy okazji zwróć uwagę jaki widok rozpościera się z tego ogrodu.

Terni

Umbria podzielona jest na dwie prowincje. Pierwsza z nich to prowincja Perugia (licząca 660 tys mieszkańców), a druga to prowincja Terni, która jest trzykrotnie mniejsza. Jednak Terni od dekad pozostaje drugim najważniejszym miastem regionu. To centrum gospodarcze i węzeł komunikacyjny. Ponadto łączą się tu trzy drogi ekspresowe, a pociągiem regionalnym z Terni do Rzymu można dojechać zaledwie w godzinę. Po rewolucji przemysłowej w XIX wieku w mieście powstała ogromna huta, rozwijał się też przemysł chemiczny i przemysł energetyczny. To spowodowało, że w trakcie II wojny światowej Terni było intensywnie bombardowane. Dlatego dziś jest to miasto o stosunkowo nowej zabudowie.

Ponadto Terni to miasto zakochanych. Co roku 14 lutego zjeżdżają się tutaj zakochane pary, a w mieście przez kilka dni z rzędu organizowane są wydarzenia kulturalne. Dzieje się tak za sprawą patrona miasta – św. Walentego, który urodził się w Terni i był biskupem miasta. Basilica di San Valentino, w której znajduje się jego grób, jest odwiedzana przez ludzi z całego świata.

W Terni, a konkretnie na wzgórzu 5 km od centrum miasta, przez wiele lat mieszkała moja mama. Regularnie tu przyjeżdżaliśmy z Polski. Mam z tego miasta same miłe wspomnienia i uważam, że to świetne miejsce do życia. Z punktu widzenia turystycznego zabytków i atrakcji w samym mieście jest niewiele, ale warto przespacerować się główną ulicą handlową Corso Cornelio Tacito. Pełno tu markowych, ale nie przesadnie drogich sklepów, butików i barów. Deptak łączy ze sobą dwa miejskie place. Zachwycająca jest za to bliska okolica Terni. Blisko jest wodospad Marmore, jezioro Piediluco, góry i pastwiska oraz małe, średniowieczne miasteczka takie jak Stroncone czy Narni.

Cascata delle Marmore

Wizytę w Terni warto połączyć z wycieczką nad 165-metrowy wodospad Cascata delle Marmore, który znajduje się 9 km od centrum Terni. To największy wodospad we Włoszech, będący dziełem inżynierów starożytnego Rzymu. Woda opada tu z ogromnym hukiem, a teren wokół wodospadu porośnięty jest gęstym lasem. Przez las biegną ścieżki spacerowe, którymi można wyjść na dwa wspaniałe punkty widokowe w górnej części wodospadu.

Planując wycieczkę na wodospad sprawdź godziny otwarcia. Woda nie jest puszczana przez cały czas, a jedynie w określonych godzinach w zwykłe dni oraz zazwyczaj od rana do wieczora latem w sobotę i niedzielę (szczegóły w dalszej części przewodnika).

Cascata delle Marmore
Piazzale Felice Fatati 1, 05100 Collestatte

Stroncone

Po zwiedzaniu Terni warto podjechać jeszcze do Stroncone, które położone jest na wzgórzu, zaledwie 8 km dalej. Miasteczko wygląda jakby było przyklejone do górskiego zbocza. Jednakowego koloru domy z kamienia, stoją jeden przy drugim. Ich elewacje to surowy, piękny starożytny kamień, nie pomalowany żadną farbą. Zamknięte zielone okiennice są typowym widokiem dla Umbrii. Stroncone jest bardzo starym miastem, ale obecnie u podnóża historycznego centrum, rozwija się jego nowa część. Pięciotysięczne Stroncone stało się modnym miejscem, do którego wyprowadzają się mieszkańcy Terni. Tutaj mają swoje domy, czasem z basenami, a do Terni przyjeżdżają tylko do pracy, szkoły czy na większe zakupy.

Przy drodze dojazdowej do Stroncone warto zatrzymać się przy zabytkowym kościele i klasztorze Convento di San Francesco. Podobno kościół ten został założony przez samego św. Franciszka, który często przemierzał południową część Umbrii. Ciekawostką jest fakt, że pozostał tu tylko jeden ksiądz, który latem wywiesza na drzwiach kościoła karteczkę „Chiuso per ferie” (czyli „zamknięte na wakacje”). Natomiast w samym Stroncone znajduje się park i plac zabaw z panoramicznym widokiem na wzgórza Umbrii. Następnie przez bramę wchodzi się do zabytkowego centrum. To plątanina wąskich, brukowanych uliczek i schodków, które wiją się cały czas w górę. Tutejsza zabudowa nie zmieniła się od wieków. Spacer po Stroncone to jak podróż w czasie.

Porada praktyczna: plac zabaw i taras widokowy w górnej części Stroncone (przy parkingu) są idealne dla dzieci. Natomiast zwiedzanie historycznego centrum z dzieckiem w wózku jest praktycznie niewykonalne (zbyt dużo schodów).

Zobacz więcej w oddzielnym artykule:

• Stroncone, czyli Umbria poza turystycznym szlakiem. Czym zachwyca średniowieczna prowincja?

Amelia

Niewielka Amelia – położona w południowej części Umbrii – zazwyczaj jest pomijana przez turystów. Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ Umbria ma bardziej znane miasta, więc do Amelii docierają już tylko prawdziwi koneserzy włoskich podróży. Tymczasem Amelia zaskakuje potężnymi fortyfikacjami, które zachowały się tu do dziś, położoną na wzgórzu katedrą i tarasem widokowym tuż obok, a także średniowiecznymi pałacami. Wśród nich najciekawsze to XV-wieczny Palazzo Nacci i XVI-wieczny Palazzo Farrattini.

Do miasta wchodzi się przez XVI-wieczną, masywną Porta Romana. To najbardziej okazała spośród czterech bram prowadzących do historycznego centrum. Zaraz po wejściu do centro storico warto skręcić w prawo do XV-wiecznego kościoła San Francesco. Następnie można iść intuicyjnie przed siebie główną ulicą Via della Repubblica, przy której znajdują się bary, restauracje i sklepy z lokalnymi produktami. Jednak nie ma tu tłumu turystów. Na ulicach Amelii wciąż dominują zwykli mieszkańcy, a życie toczy się niespiesznie. W górnej części miasta obok katedry znajduje się skwer. Można tam usiąść na zacienionej ławce i podziwiać panoramę Umbrii. Natomiast za katedrą znajduje się kolejny zabytkowy kościół Santa Caterina oraz urokliwe, wąskie uliczki najstarszej części miasta.

Porada praktyczna: jako adres docelowy w nawigacji wprowadź Via Nocicchia, 05022 Amelia. Przy murach obronnych miasta znajduje się parking. Natomiast historyczne centrum Amelii (za murami) objęte jest strefą ZTL.

Città della Pieve

Średniowieczne Città della Pieve to miasteczko warte nie tylko spaceru w trakcie krótkiej wycieczki, ale to także dobra baza wypadowa do zwiedzania okolicy. Spędziliśmy tutaj tydzień mieszkając w Agriturismo Podere Toscano. To wciąż Umbria, ale Toskanię podziwialiśmy leżąc przy basenie. Miasto leży niemalże na pograniczu dwóch regionów. Blisko jest stąd do jeziora Trasimeno, a stosunkowo niedaleko jest jezioro kąpielowe regionu Lazio, czyli jezioro Bolsena. Umbria nie ma morza, ale w zasięgu krótkiej wycieczki samochodem są dwa pobliskie jeziora.

Samo Città della Pieve to miasto bogate w historię i sztukę. Ponadto miasteczko znane jest z tego, że urodził się tutaj Pietro Vannucci bardziej znany jako Perugino, którego liczne dzieła można teraz podziwiać głównie w Perugii. W mieście warto zobaczyć zabytkową twierdzę, kilka średniowiecznych pałaców i kościołów, a ponadto wąskie, brukowane uliczki.

W trakcie zwiedzania miasta zrób sobie przerwę w Antica Caffetteria Matucci (na przeciwko twierdzy). Ciesz się włoskim dolce vita, atmosferą gwarnego placu, dobrą kawą i słodkościami w całkiem rozsądnych cenach.

Umbria to także krajobrazy i piękna przyroda

Nie sposób w jednym przewodniku wymienić wszystkie krajobrazowe i przyrodnicze atrakcje Umbrii. W regionie natrafialiśmy na wspaniałe punkty widokowe, często w trakcie zwiedzania położonych na wzgórzach miast – chociażby przy okazji wizyt w Perugii, Asyżu, czy Todi. Wędrowaliśmy wzdłuż wodospadu Cascata delle Marmore, zachwycaliśmy się akweduktem w Spoleto, a także wypoczywaliśmy nad jeziorami. Nie tylko nad stosunkowo znanym jeziorem Trazymeńskim, ale byliśmy też nad malutkim Lago di Corbara i położonym w górzystej scenerii Lago di Piediluco, pół godziny drogi od Terni. Z kolei kwadrans drogi od Stroncone – gdzie przez 10 lat mieszkała moja mama – naszym ulubionym miejscem były górskie pastwiska, z których rozpościerał się panoramiczny widok.

W trakcie jedno lub dwutygodniowego urlopu nie dasz rady odwiedzić tych wszystkich miejsc, dlatego poniżej najważniejsze propozycje, tzw. must see.

Wodospad Cascata delle Marmore – najwyższy we Włoszech

Spektakularny wodospad Cascata delle Marmore to nie tylko jedna z największych atrakcji turystycznych w Umbrii, ale także jeden z najpiękniejszych i najwyższych wodospadów Europy. Wodospad jest niezwykłym osiągnięciem inżynierów starożytnego Rzymu. Woda z hukiem opada tu z wysokości 165 m.

Wokół wodospadu rośnie gęsty, zielony las, w którym wytyczone zostały ścieżki dla turystów. Z parkingu u dołu wodospadu szlakiem numer 1 można wyjść na górę na Balkon Miłości. Przechodzi się tam przez tunel wydrążony w skale. Wodospad wydaje się wówczas jakby był na wyciągnięcie ręki. Następnie – także ścieżką numer 1 – można wyjść jeszcze wyżej, na balkon La Specola di Pio VI. Widok z niego jest fenomenalny, a gdy wodospad jest czynny, to u dołu widać tęczę – widać to na zdjęciu poniżej.

Przed przyjazdem na Cascata delle Marmore warto najpierw sprawdzić w jakich dniach i godzinach wodospad jest aktualnie uruchamiany (szczególnie jeśli podróżujesz po sezonie). Rzeka zasilająca wodospad wykorzystywana jest także przez elektrownię wodną – trzeba pogodzić interesy elektrowni i turystów. Dlatego w miesiącach letnich najlepiej przyjechać tutaj w sobotę lub w niedzielę. Wówczas woda puszczona jest przez cały dzień od 10:00 do 19:00, a także dodatkowo nocą od 21:00 do 22:00, kiedy to wodospad jest efektownie oświetlony.

Porada praktyczna: aktualny harmonogram pracy wodospadu możesz sprawdzić na tej stronie: https://www.cascatadellemarmore.info/orari-e-aperture/ – natomiast same ścieżki na terenie Parku Marmore są czynne dłużej. Bilety: 12 euro, dzieci od 5 do 9 roku życia – 9 euro, a dzieci do 4 roku życia – za darmo.

Jezioro Trasimeno – letni plac zabaw Umbrii

Lago Trasimeno – a po polsku jezioro Trazymeńskie – położone jest w Umbrii, ale tuż przy granicy z Toskanią. Jezioro Trazymeńskie jest czwartym pod względem wielkości największym jeziorem we Włoszech. Nie jest tak spektakularne jak jezioro Garda, czy jezioro Como, ale także ma swoje zalety. W kwestii widoków czy plaż Trasimeno, nie może konkurować z jeziorami północy Włoch, ale za to jest oazą ciszy i spokoju. Średniowieczne miasteczka wokół jeziora sprawiają wrażenie sielskich i spokojnych, a ceny w tutejszych barach i restauracjach są niskie.

Chociaż regularnie przeprowadzane badania potwierdzają, że woda w jeziorze jest czysta to muliste dno i mało przejrzysty kolor wody zniechęcają do kąpieli. Mimo to przyjemnie spaceruje się po położonych nad jeziorem miasteczkach. Ponadto można wybrać się na wycieczkę statkiem na dwie wyspy znajdujące się na jeziorze: Isola Maggiore i Isola Polvese. Jest jeszcze trzecia wyspa – Isola Minore – ale to własność prywatna.

Najciekawsze miasteczka nad jeziorem to średniowieczne Passignano sul Trasimeno, Castiglione del Lago i San Feliciano. Wokół jeziora znajduje się kilka kempingów, niewielkie mariny z łodziami oraz ścieżki rowerowe. Ciekawostką jest fakt, że nad jeziorem znajduje się wspaniała, rustykalna rezydencja Il Sodino 1738 prowadzona przez polskich gospodarzy. To kompleks apartamentów w zabytkowym budynku z kamienia, z basenem, z którego rozpościera się panoramiczny widok na jezioro i wzgórza Umbrii.

Góry i pastwiska w Umbrii z widokiem na Terni

Czy Umbria ma dziewicze góry, na których poza bydłem raczej nie spotkasz nikogo? Góry, w których możesz swobodnie rozłożyć kocyk, urządzić piknik albo się opalać? Mamy takie swoje ulubione miejsce, do którego przyjeżdżaliśmy wielokrotnie. Zaledwie kilka kilometrów za Stroncone. O tym miejscu nie przeczytacie w żadnym innym przewodniku. Z historycznego centrum Stroncone wystarczy pojechać kawałek za miasto, w stronę wsi I Prati. Do samego I Prati ze Stroncone jest 12 km, ale już po przejechaniu 5 km pojawiają się widoki jak na zdjęciu powyżej.

Samochód można zostawić na jednej ze żwirowych zatoczek, na poboczu, a potem intuicyjnie iść ścieżką kawałek w górę. To nasza ulubiona część gór – całą polanę można mieć tylko dla siebie. Później warto jeszcze pojechać aż do końca, do samego I Prati. Nie wolno jednak parkować na poboczu na trawie. Raz otrzymaliśmy za to mandat od straży leśnej. Parkuje się tylko w miejscach wyznaczonych lub na żwirowych albo asfaltowych zatoczkach.

W samym I Prati gospodarstwa rolne wyglądają jakby zatrzymały się w czasie kilkadziesiąt lat temu. Można tam spacerować po łąkach, grać w piłkę i oczywiście przyglądać się zwierzętom. Natomiast w wakacyjne weekendy mieszkańcy Terni przyjeżdżają tam na pikniki. Wioska leży praktycznie na granicy Umbrii z Lacjum. Wielokrotnie przyjeżdżaliśmy tu z naszym psem.

Ciekawostka: po górach, od łąk Stroncone do Greccio, przebiega szlak św. Franciszka, czyli Via di Francesco – Franciszek miał go wielokrotnie przemierzać. Niedaleko, w miejscu, w którym miała objawić się Matka Boska, zbudowano świątynię Cappella della Madonna del Tresto (jest oznaczona w mapach google).

Jezioro Piediluco czyli Umbria poza szlakiem

Po jeziorze Trazymeńskim to drugie największe jezioro w Umbrii. Położone pół godziny jazdy samochodem od Terni. Jezioro ma nieregularny kształt i około 13 km długości. Z jeziora wypływa rzeka Velino, która następnie zasila wodospad Cascata delle Marmore. Jezioro ma czystą wodę, ale podobno dno jest niebezpieczne. Dlatego nie nadaje się do kąpieli. My przyjeżdżaliśmy tutaj z psem w upalne dni na dziką łąkę – w tym miejscu pies mógł się schłodzić w wodach jeziora.

Z punktu widzenia turystycznego najciekawsza nad jeziorem jest miejscowość Piediluco. Samochód można zostawić na dużym parkingu przy Viale Vincenzo Noceta. Stąd jest już blisko na biegnącą wzdłuż brzegu jeziora promenadę Lungolago Armeno Armeni. Są tam ławki ustawione w cieniu drzew, a na jeziorze pływają kaczki i łabędzie. Natomiast na końcu promenady znajduje się Caffetteria Bar Del Colle – w sam raz na popołudniową kawę z widokiem na jezioro.

Jeśli interesuje Cię także to drugie miejsce, do którego przyjeżdżaliśmy nad jeziorem (ze zdjęcia powyżej), to zaparkuj samochód przy Trattoria Teresa. Lokal znajduje się na ostrym zakręcie drogi SS79. Następnie kieruj się pieszo ścieżką w lewo wzdłuż jeziora około 200 m.

Park Archeologiczny Umbria Carsulae

Na północ od Terni, blisko zjazdu z superstrady SS3 bis znajduje się Park Archeologiczny Carsulae. Miejsce jest mało popularne, nie przyciąga tłumów, ale z drugiej strony to zaleta – pasjonaci tego typu miejsc odnajdą tu spokój. Nam pozwolono nawet wejść z psem. Park znajduje się na płaskowyżu, otoczony zielonymi wzgórzami i żyznymi glebami Umbrii.

Można tu podziwiać dobrze zachowaną część starożytnego miasta. Zachowały się ruiny rzymskiego forum, amfiteatru, świątyni i innych budynków publicznych, handlowych oraz mieszkalnych. W trakcie zwiedzania okazuje się, że Amfiteatr w Carsulae był znacznie większy niż mogłoby się to wydawać po tej wielkości mieście. Budynki, po których dziś zostały tylko ruiny, powstały w większości w I wieku naszej ery.

Park Archeologiczny Carsulae można zwiedzać grupach z przewodnikiem lub indywidualnie. Bilet wstępu dla turystów indywidualnych kosztuje zaledwie 5 euro (młodzież do 25 roku życia – 4 euro). Obiekt jest czynny od kwietnia do października, zamknięty w niektóre poniedziałki. Przed podróżą sprawdź na oficjalnej stronie aktualne godziny otwarcia.

Komunikacja – Umbria samochodem czy transportem publicznym?

Czy Włochy lepiej zwiedzać samochodem czy transportem publicznym? O ile w przypadku lotów do Bari czy Katanii zdecydowanie polecam komunikację publiczną, to w przypadku Umbrii samochód jest najlepszym wyborem. Jednak bez auta też da się sporo i sprawnie zobaczyć. Poniżej szczegóły.

Umbria samochodem

Samochodem po Umbrii jeździ się wygodnie i bezpiecznie. Drogi tylko czasem bywają kręte, ale zazwyczaj są szerokie, a asfalt jest w dobrym stanie. W miastach oraz przy głównych atrakcjach turystycznych jest dużo parkingów i są one stosunkowo tanie.

Zaletą Umbrii jest duża sieć darmowych dróg ekspresowych (wł. superstrada).

Jeśli planujesz wakacje w Umbrii zamiast samolotu, warto rozważyć przyjazd samochodem z Polski. W oddzielnym artykule opisuję hotele przy autostradzie w Austrii i na północy Włoch, idealne na nocleg w połowie drogi.

Jadąc przez Wiedeń, Graz i Udine, w Wenecji (węzeł autostradowy Venezia Est) możesz zjechać z płatnej autostrady na drogi krajowe biegnące wzdłuż wybrzeża Adriatyku. Najpierw trasą SS309 przez miejscowości Chioggia i Ravenna (na tym odcinku jest zazwyczaj duży ruch i tworzą się korki). Następnie z Ravenny bezpłatną drogą ekspresową SS3bis aż do samej Umbrii. Ta droga momentami jest w kiepskim stanie i ma ograniczenia prędkości. W oddzielnych artykułach możesz sprawdzić ceny paliwa we Włoszech oraz opłaty za autostrady.

Umbria pociągami i autobusami

Jeśli przylatujesz do Perugii samolotem, to dużo uda Ci się zwiedzić korzystając wyłączenie z transportu publicznego.

Lotnisko w Umbrii zlokalizowane jest pomiędzy Perugią, a Asyżem. Z lotniska do obydwu tych miast jeździ wahadłowy autobus Perugia Airlink.

Pociągiem z Perugii można dojechać do Asyżu, Foligno, Spoleto, Terni, Narni, Orvieto, Citta di Castello oraz na północny i zachodni brzeg jeziora Trazymeńskiego (stacje kolejowe są w miejscowościach Passignano Sul Trasimeno i Castiglione del Lago).

Linia kolejowa biegnie po płaskim terenie, a większość miasteczek położona jest na wzgórzu, dlatego czasem pomiędzy stacją kolejową, a centrum danego miasta, trzeba podjechać autobusem komunikacji miejskiej. Tak jest chociażby w przypadku Asyżu, gdzie stacja kolejowa oddalona jest o 4 km od centrum miasta. Jednak autobusy między stacją, a centrum miasta jeżdżą bardzo często.

Porada praktyczna: rozkład jazdy pociągów można sprawdzić na oficjalnej stronie włoskich kolei: https://www.trenitalia.com/

Natomiast tam gdzie nie docierają pociągi, zazwyczaj można dojechać autobusem. Przykładowo autobusem można dojechać z Perugii do Gubbio albo do Todi.

Porada praktyczna: połączenia autobusowe w Umbrii obsługuje przede wszystkim FS Bus Italia. Aktualny rozkład jazdy sprawdź na ich oficjalnej stronie: https://www.fsbusitalia.it/

Karta Umbria GO

Jeśli masz zamiar dużo podróżować po Umbrii transportem publicznym, to warto rozważyć zakup zintegrowanego biletu Umbria GO, który upoważnia do

• podróżowania bez ograniczeń autobusami miejskimi i międzymiastowymi;
• podróżowania pociągami regionalnymi w Umbrii;
• pływania łodziami po jeziorze Trazymeńskim;
• skorzystania z kolejki w Orvieto;
• korzystania z Perugia Minimetrò.

Przykładowe ceny Umbria GO w 2023 r.:

• 15 euro – ważny 1 dzień;
• 33 euro – ważny 3 dni;
• 45 euro – ważny 7 dni;
• 120 euro – ważny 1 miesiąc.

Dzieci do 12 roku życia mogą kupić kartę Umbria GO junior w cenie obniżonej o połowę.

Dzieci do 4 roku życia zawsze podróżują bezpłatnie, jeśli towarzyszy im rodzic z ważnym biletem (na jednego rodzica z biletem może przypadać jedno dziecko bez biletu).

Bilet Umbria GO można kupić w kasach Busitalia i Trenitalia w Umbrii oraz w Info Point ACAP na Piazza Italia w Perugii i w Edicola Corba na Piazza Dante Alighieri – Santa Maria degli Angeli (Stazione FS) w Asyżu.

Karty Umbria GO są ważne do godziny 23:59, a nie 24-godziny od skasowania. Ponadto na odwrocie karty należy wpisać swoje imię i nazwisko.

Miło mi, że dotarłeś lub dotarłaś do końca tego przewodnika. Jeśli artykuł okazał się pomocny, zostaw proszę komentarz u dołu.

• Masz pytania? Napisz w komentarzach poniżej. Otrzymam powiadomienie i odpowiem Ci niezwłocznie.
• Będzie nam miło, jeśli dołączysz do 46 000 osób, które obserwują nasze konto na instagramie.
• Prowadzimy też największy w Polsce włoski profil bloga na Facebooku, który zgromadził 114 000 obserwatorów.
• Zapraszamy również na największą Facebookową Grupę miłośników Włoch, która liczy ponad 80 000 Członków. Tam porad udzielają także Czytelnicy!